قدرت نفتی عربستان سعودی در حال کاهش است. 

نظر پراوین سوامی

9 نوامبر2025

قدرت نفتی عربستان سعودی در حال کاهش است. این چه معنایی برای روابطش با ایالات متحده دارد؟

هشت دهه پیش در چنین روزی، فرانکلین دلانو روزولت، رئیس جمهور ایالات متحده، با پادشاه عربستان سعودی در دریاچه بزرگ تلخ مصر دیدار کرد تا قراردادهایی را که اقتصاد مدرن را سرپا نگه داشته‌اند، منعقد کنند: حفاظت نظامی تضمین شده آمریکا از خلیج فارس، در ازای عرضه بی‌پایان نفت ارزان.

با این حال، نشانه‌های فزاینده‌ای وجود دارد که نشان می‌دهد قرارداد دریاچه بزرگ تلخ در حال مرگ است. هفته گذشته، خبری منتشر شد مبنی بر اینکه عربستان سعودی مجبور شده است کار بر روی «خط» - شهر فانتزی علمی تخیلی این پادشاهی که قرار بود برخلاف قوانین مالی محتاطانه و فیزیک از دل بیابان سر بر آورد - را کنار بگذارد. این خط آهن که به عنوان یک سازه تمام آینه‌ای به طول ۱۷۰ کیلومتر و طول ۵۰۰ متر برنامه‌ریزی شده است، تاکنون ۵۰ میلیارد دلار به صندوق سرمایه‌گذاری عمومی یک تریلیون دلاری این کشور آسیب رسانده است.

این ماه، زمانی که محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، از واشنگتن بازدید می‌کند، ناظران انتظار دارند که در ازای به رسمیت شناختن اسرائیل، توافقی بر سر فروش جت‌های جنگی F35 به این پادشاهی حاصل شود. با این حال، طرف سعودی احتمالاً خواستار توافقی بسیار گسترده‌تر، از جمله تضمین‌های امنیتی قاطع، یک توافق هسته‌ای غیرنظامی و همکاری‌های فناوری عمیق‌تر برای ساختن آینده‌ای پس از نفت خواهد بود.

نماد فراخوان برای اقدام

قیمت‌های پایین نفت، که محور سیاست‌های اقتصادی دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، است، منجر به افزایش چشمگیر کسری بودجه عربستان سعودی شده است. در همین حال، ایالات متحده به بزرگترین تولیدکننده نفت خام جهان تبدیل شده است و بیش از عربستان سعودی نفت تولید می‌کند و تضمین می‌کند که قیمت نفت افزایش نخواهد یافت. ترامپ همچنین با استفاده از حسن نیت ژئوپلیتیکی که عربستان سعودی ندارد، با موفقیت کشورها را برای تعهد به خرید نفت و گاز ایالات متحده تحت فشار قرار داده است.

برخی از بدبینان معتقدند که خاندان سعود در حال شبیه شدن به دربار لویی چهاردهم، پادشاه خورشید است - اشتیاق پرهزینه این پادشاه قرن هفدهم برای عشق و جنگ، پایه‌های انقلاب فرانسه را بنا نهاد، نخبگان را فاسد کرد و خزانه را خالی کرد.

خطی که دوام نخواهد آورد

حتی اگر نفت عربستان دیگر به جهان قدرت ندهد، مزایای پادشاهی غیرقابل انکار است: چاه‌های این کشور نفت بیشترو انواع بسیار بیشتری از آن را با قیمتی پایین‌تر از هر جای دیگر دارند. فشار طبیعی نفت عربستان به این معنی است که یک چاه متوسط ​​در این کشور می‌تواند روزانه 3000 بشکه تولید کند، در مقایسه با 27 چاهی که می‌تواند در ایالات متحده به سطح زمین برسد. این بدان معناست که استخراج و تولید یک بشکه نفت برای سعودی‌ها حدود 4 دلار هزینه دارد، در حالی که شیل ایالات متحده می‌تواند به گرانی 35 تا 50 دلار باشد. گریدهای سوختی متعددی که عربستان سعودی در اختیار دارد، می‌توانند برای تولید بنزین، سوخت جت، گازوئیل و خوراک پتروشیمی مورد استفاده قرار گیرند.

مهمترین چیز ذخایر عظیم پادشاهی است. شرکت‌های ملی نفت این کشور حدود ۹۰ ذخایر در مساحت ۱.۵ میلیون کیلومتر مربع دارند. تنها ۱۷ مورد از آنها در حال تولید هستند. آرامکوی سعودی به تنهایی می‌تواند تولید را بر اساس تقاضا افزایش دهد و ۱۲ میلیون بشکه در روز از ظرفیت اضافی خود را مانند سال‌های ۱۹۸۶ و ۲۰۱۱ به بازار عرضه کند.

و این همچنین مشکل اصلی آن است: نفت زیادی برای تأمین رویاهای پادشاهی وجود دارد. سال گذشته، شرکت اطلاعات مالی فیچ هشدار داد که درآمدی برای تأمین چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان سعودی، طرحی برای آینده‌ای پس از نفت که حول پروژه‌هایی مانند The Line ساخته شده است، وجود ندارد. دلایل آن مبهم نیست. روسیه تشنه جنگ برای جذب خریداران بزرگ آسیایی مانند هند و چین، تخفیف‌های ۲ تا ۴ دلاری در هر بشکه ارائه داده است. ماه گذشته، عربستان سعودی شروع به ارائه تخفیف‌های خود به خریداران آسیایی با بیش از ۲.۲۰ دلار در هر بشکه کرد.

برآوردهای منتشر شده در سال ۲۰۲۳ نشان می‌دهد که عربستان سعودی برای متعادل کردن بودجه خود به قیمت‌هایی حدود ۹۶.۲۰ دلار در هر بشکه نیاز دارد. صرف نظر از این واقعیت که این امر وعده‌های اقتصادی داخلی ترامپ را تضعیف می‌کند، با توجه به حجم نفت خام روسیه در بازار، این قیمت غیرقابل دستیابی به نظر می‌رسد.

دگ هارالد کلائس، آندریاس گلدثائو و دیوید لیوینگستون، کارشناسان، بدون شک می‌نویسند که همه صادرکنندگان عمده نفت به جز ایالات متحده مایل به پایان دادن به سقوط قیمت‌ها که از سال ۲۰۱۴ آغاز شده است، هستند. برای روسیه، ونزوئلا و حتی عربستان سعودی، قیمت‌هایی حدود ۱۰۰ دلار در هر بشکه نفت ایده‌آل خواهد بود. تا زمانی که تولید ایالات متحده در بازار محدود شود، هیچ چشم‌اندازی برای وقوع این اتفاق وجود ندارد.

حتی اگر تولیدکنندگان سنتی بتوانند با کاهش بیشتر قیمت‌ها، شیل آمریکا را از بازار خارج کنند، این به معنای آن است که آنها پول نقد کمتری برای ساخت کلان‌شهرها یا جنگیدن خواهند داشت.

قلعه‌های شنی عربستان سعودی

شکی نیست که عربستان سعودی به مشکلات خود دامن زده است، که ناشی از غرور رهبری و مشاوره ضعیف است. روزنامه نگار معمار، آلیسون کیلینگ، می‌نویسد: سرعتی که برای اجرای پروژه در نظر گرفته شده بود، نیاز به یک کانتینر برای بارگیری در بندر کوچک نئوم در هر هشت دقیقه داشت که معادل کل تولید سیمان فرانسه و کل خروجی بزرگترین تولیدکننده روکش فلزی جهان را حمل کند. به نظر می‌رسید عناصر این پروژه، مانند لوستر، یک ساختمان ۳۰ طبقه که قرار است به صورت وارونه از یک پل آویزان شود، قوانین فیزیک را به چالش می‌کشد.

با جریان یافتن پول، طراحان با بی‌خیالی از کنار مشکلات آشکار گذشتند. این پروژه یک خط آهن را در نظر گرفته بود که می‌توانست ساکنان را در عرض ۲۰ دقیقه به یک فرودگاه کاملاً جدید برساند. با این حال، چمدان‌ها در خط آهن پرسرعت جا نمی‌شد، بنابراین مسافران موظف بودند تا هشت ساعت قبل، چمدان‌های خود را بیرون از درهای خود بگذارند.

به گزارش کیلینگ، تدارکات فاضلاب در ساختمان وارونه حتی عجیب‌تر هم بود. قرار بود توالت‌ها توسط صدها واگن شاتل که به جلو و عقب می‌رفتند و فاضلاب را از روی پل‌های جمع‌شونده جمع می‌کردند، تخلیه شوند.

حتی با اینکه شرکت‌های روابط عمومی The Line» » آن را به عنوان نوعی نقطه عطف تمدنی - که گفته می‌شد مهمترین نقطه عطف تمدنی است - معرفی می‌کردند، از زمانی که امپراتور روم، مارکوس اولپیوس ترایانوس، عربستان را برای حفظ تجارت روم با هند تصرف کرد و زمینه را برای شهرهای بزرگی مانند پترا، هجرت و مدائن صالح فراهم کرد، اما اغلب هشدارها نادیده گرفته می‌شد. «The Line» » قرار بود ثروت پس از نفت عربستان سعودی را در هوش مصنوعی و رباتیک تقویت کند.

برای ولیعهد محمد بن سلمان، دولت نهایی، عربستان سعودی بود که وابستگی خود را به هیدروکربن‌ها و حکومت دینی کنار می‌گذاشت - اگرچه سلطنت مطلقه آن بدون چالش باقی می‌ماند.

یک بیداری ناخواسته

اگرچه وقوع یک انقلاب خشونت‌آمیز در منطقه بسیار بعید است، اما نشانه‌هایی وجود دارد که عربستان سعودی از برخی از رویاهای خود فاصله می‌گیرد. در اوایل سال جاری، کلوپ‌های شبانه مختلط در ریاض و جده تعطیل شدند و واحد جدیدی در وزارت کشور برای اجرای رفتارهای مجاز مذهبی تأسیس شد. روحانیون راست‌گرای محلی مانند شیخ عاصم الحکیم، اصالتاً اندونزیایی - که پیروان جوانش او را «شیخ عالی» می‌نامند، به نوشته جیمز دورسی، محقق - به سرعت در حال ظهور هستند.

عربستان سعودی نیز در حال انجام تمهیدات پشتیبان برای بقای رژیم است. توافق دفاع متقابل امضا شده بین پاکستان و عربستان سعودی، در اصل، مانعی در برابر آمریکا است که از وعده‌های خود برای محافظت از پادشاهی عدول می‌کند. در سال ۲۰۱۹، آمریکا وقتی تأسیسات نفتی عربستان در بقیق و خریص توسط پهپادهای ایرانی هدف قرار گرفت، تصمیم گرفت کاری نکند - از ترس اینکه یک درگیری بزرگ قیمت نفت را به شدت افزایش دهد.

عربستان سعودی از ترس واکنش جوانان سعودی که از جنگ غزه خشمگین بودند، به رسمیت شناختن دولت اسرائیل را نیز به تعویق انداخته است. این پادشاهی همچنین به دنبال عادی‌سازی روابط خود با ایران بوده است. این امر با کمک مداخله دیپلماتیک چین محقق شده است. سلطان الامر می‌گوید که عربستان سعودی درک می‌کند که باید روابط خود با قدرت‌های بزرگ را تقویت کند، نه اینکه روی تضمین هشت دهه‌ای و قدیمی آمریکا حساب کند.

پس از دیدار گرم پادشاه و رئیس جمهور در دریاچه بزرگ تلخ، تنها یک خار باقی مانده بود. رئیس جمهور روزولت توضیح داد که یهودیان اروپا به دنبال پناه گرفتن در فلسطین هستند. پادشاه فکر کرد که ایده بهتری دارد. "به آنها و فرزندانشان بهترین زمین‌ها و خانه‌های آلمانی‌هایی را که به آنها ظلم کرده بودند، بدهید." "جبران باید توسط جنایتکار انجام شود، نه توسط ناظر بی‌گناه."

اگرچه این مشکل هرگز حل نشد، اما این رابطه شکوفا شد: در طول جنگ اعراب و اسرائیل در سال‌های ۱۹۴۸، ۱۹۶۷ و ۱۹۷۳، در طول جنگ‌های عراق در سال‌های ۱۹۹۸ و ۲۰۰۳ و در طول وقایع تکان‌دهنده ۱۱ سپتامبر، آمریکا و عربستان سعودی در کنار هم ایستادند.

با این حال، لجن سیاه و بدبویی که آنها را به هم پیوند داد، امروز در حال از بین رفتن است.

پراوین سوامی، سردبیر همکار در ThePrint است. دیدگاه‌ها شخصی هستند.