چابهار (به فارسی: چابهار و بلوچی: چھبار); شهری در بخش مرکزی شهرستان چابهار در استان سیستان و بلوچستان ایران است که به عنوان مرکز این شهرستان و بخش است. این بندر آزاد (منطقه آزاد تجاری) واقع در ساحل دریای عمان و جنوبی ترین شهر ایران است. شهر بندری گوادر در بلوچستان پاکستان در حدود 170 کیلومتری شرق چابهار واقع شده است.

ریشه شناسی

نام چابهار کوتاه شده عبارت بلوچی چهاربهار (فارسی: چهاربهار) است که چهار به معنای چهار و بهار به معنای چشمه است. از این رو، چابهار به معنای مکانی است که در آن هر چهار فصل سال شبیه بهار است.

تاریخچه

یک دهکده ماهیگیری و بندر سابق به نام تیس در محله چابهار وجود دارد که قدمت آن به ۲۵۰۰ سال قبل از میلاد می رسد که در فتوحات اسکندر مقدونی به تیز معروف است که در نهایت به تیس تغییر نام داد. تیس قبلا یک بندر تجاری فعال بود و توسط مغول ها ویران شد.

پرتغالی ها اولین کشور استعماری بودند که به دریای مکران (عمان) حمله کردند. نیروهای پرتغالی تحت فرمان آفونسو دو آلبوکرک بر چابهار و تیس تسلط یافتند و تا سال 1031 هجری قمری (1621 م) در آنجا ماندند. انگلیسی‌ها و بعداً پرتغالی‌ها در قرن هفدهم (1616 میلادی یا 1026 هجری قمری) وارد این منطقه شدند.

قدمت چابهار امروزی به حدود سال 1970 میلادی برمی گردد، زمانی که شهرداری اعلام شد و پروژه های بزرگ بندری به دستور محمدرضا پهلوی آغاز شد. یک پایگاه دریایی و هوایی مدرن به عنوان بخشی از سیاست شاه برای تبدیل ایران به یک قدرت مسلط در اقیانوس هند ایجاد شد. در آن زمان این پروژه‌ها و سایر پروژه‌های توسعه در چابهار و اطراف آن شامل مشارکت گسترده شرکت‌های خارجی به‌ویژه شرکت های ایالات متحده بود. پس از انقلاب 1979 میلادی، شرکت‌های خارجی پروژه‌ها را ترک کردند و شرکت‌های دولتی ایرانی مرتبط با وزارت جهاد سازندگی (یا جهاد سازندگی) آنها را به دست گرفتند.

جنگ ایران و عراق باعث شد چابهار اهمیت لجستیکی و استراتژیک پیدا کند. جنگ باعث ناامنی تنگه هرمز شد و کشتی ها نتوانستند وارد خلیج فارس شوند. بر همین اساس چابهار در دوران جنگ به بندری بزرگ تبدیل شد. در دهه 1980 دولت ایران طرح جدیدی به نام طرح توسعه محور شرقی را تدوین کرد که هدف آن استفاده از موقعیت جغرافیایی چابهار به عنوان ابزار توسعه منطقه ای برای تحریک رشد اقتصادی در استان های شرقی بود. ایجاد منطقه آزاد تجاری-صنعتی چابهار در سال 1992 بر اثر طرح EAD باعث توسعه و تشویق مهاجرت از سایر نقاط کشور به چابهار شد.

جمعیت شناسی

قومیت و مذهب

اکثریت قریب به اتفاق ساکنان این شهر قومی بلوچ هستند که علاوه بر فارسی به زبان مادری بلوچی خود نیز صحبت می کنند. اکثریت مردم چابهار سنی بلوچ هستند.

جمعیت

در زمان سرشماری ملی سال 2006، جمعیت شهر 71070 نفر در 13837 خانوار بود. سرشماری  در سال 2011 تعداد 85633 نفر در 19313 خانوار را نشان داد.سرشماری سال 1395 جمعیت این شهر را 106739 نفر در 25896 خانوار اندازه گیری کرد.

اقتصاد

چابهار نزدیکترین و بهترین نقطه دسترسی ایران به اقیانوس هند است. به همین دلیل، چابهار از طریق گسترش و توسعه مسیرهای ترانزیتی میان کشورهای واقع در شمال اقیانوس هند و آسیای مرکزی، کانون توسعه ایران در شرق کشور است.امید است با توسعه مسیرهای ترانزیتی و امنیت و خدمات ترانزیتی بهتر، منافع آن به دست ساکنان محلی برسد.

بخش‌های اقتصادی چابهار صنایع ماهی و بازرگانی است، بخش‌های شیلات با بیشترین میزان صید ماهی کشور که عمدتاً خارج از منطقه آزاد تجاری-صنعتی چابهار قرار دارند. بخش تجاری رو به رشد واقع در منطقه آزاد تجاری با پتانسیل بالا برای تبدیل به مکانی که مراکز رشد تجارت در جنوب آسیا (هند) و خاورمیانه (دبی) را به بازار آسیای مرکزی و افغانستان متصل می کند. دولت قصد دارد منطقه آزاد تجاری چابهار را به شبکه اصلی ریلی ایران که به آسیای مرکزی و افغانستان نیز متصل است، متصل کند.

این شهر توسط شرکت های فروشگاه های زنجیره ای رفاه، ایران هایپر استار، مرکز شهر اصفهان، شرکت فروشگاه های زنجیره ای شهروند، فروشگاه های زنجیره ای افق کوروش خدمات رسانی می شود.

حمل و نقل

چابهار از طریق هوایی، دریایی و جاده ای به حمل و نقل چند وجهی متصل است. فرودگاه کنارک روزانه دو پرواز به تهران پایتخت، سه بار در هفته به زاهدان و دو بار در هفته به مشهد، شیراز و بندرعباس پرواز دارد. همچنین یک پرواز بین المللی هفتگی به دوحه و دبی و یک پرواز دو هفته ای به مسقط دارد. چابهار دارای دو اسکله است که آن را به آبراه های بین المللی متصل می کند. پیمانکاران ایرانی در حال توسعه هر دو اسکله برای ارائه تسهیلات بندری برای جابجایی 6 میلیون تن کالا در سال هستند.  چابهار به شبکه راه های سراسری است. چابهار – بندرعباس، چابهار – ایرانشهر – کرمان، چابهار – ایرانشهر – زاهدان – مشهد و چابهار – ایرانشهر – زاهدان – میلک (در مرز افغانستان) چهار مسیر اصلی اتصال چابهار به جاده‌های ملی و بین‌المللی هستند.

در ژوئیه 2016، هند شروع به ارسال خطوط ریلی به ارزش 150 میلیون دلار به چابهار کرد. برای ساخت 1.6 میلیارد دلار راه آهن چابهار-زاهدان توسط شرکت Ircon اینترنشنال هند، که هند برای آن متعهد شد 400 میلیون دلار اضافی و ایران نیز 125 میلیون دلار برای آن اختصاص داده است. دسامبر 2016، بنابراین کل تخصیص به 575 میلیون دلار آمریکا (از 1.6 میلیارد دلار مورد نیاز) تا پایان سال 2016 رسید.

بندر

هند به توسعه بندر چابهار کمک می کند تا به منابع نفت و گاز ایران و کشورهای آسیای مرکزی دسترسی داشته باشد. با انجام این کار، هند امیدوار است با چینی ها که در حال ساخت بندر گوادر در آن سوی مرز در استان بلوچستان پاکستان هستند، رقابت کند. در سال 2014، دولت هند مبلغ اولیه 85 میلیون دلاری را برای توسعه بندر چابهار تحریم کرد. در سال 2016، با لغو تحریم‌ها علیه ایران پس از توافق هسته‌ای، برنامه‌های سرمایه‌گذاری هند به 500 میلیون دلار افزایش یافت.

به نوبه خود، ایران اولین بندر آب های عمیق خود را دریافت خواهد کرد تا به آن اجازه دهد تجارت جهانی را با کشتی های باری بزرگ به جای کشتی های کوچکی که بنادرش می توانند در حال حاضر اداره کنند، انجام دهد، بنابراین به اتکای خود به امارات متحده عربی به عنوان یک واسطه کشتیرانی پایان خواهد داد. علاوه بر این، چابهار برای حمل و نقل به افغانستان و آسیای میانه مورد استفاده قرار می گیرد و در عین حال بندر بندرعباس را به عنوان قطب اصلی تجارت با روسیه و اروپا حفظ می کند.

هند، ایران و افغانستان توافقنامه ای را برای ارائه رفتار ترجیحی و کاهش تعرفه در چابهار برای کالاهای هندی به مقصد آسیای میانه و افغانستان امضا کردند.

کار در مسیر چابهار – میلک – زرنج – دیلارم از ایران به افغانستان در حال انجام است. ایران با کمک هند در حال ارتقای جاده چابهار – میلک و احداث پل در مسیر زرنج است. BRO هند جاده 213 کیلومتری زرنج – دیلارام را احداث می کند که اکنون عملیاتی شده است. این بخشی از بسته کمکی 750 میلیون دلاری هند به افغانستان است.

علاقه به پروژه بندر چابهار پس از رفع انزوای اقتصادی ایران که توسط ایالات متحده حمایت می شد، تجدید شد و از اقتصاد رو به رشد هند بهره مند شد. چابهار همراه با بندرعباس پایگاه ایرانیان در کریدور شمال – جنوب است. یک مشارکت استراتژیک بین هند، ایران و روسیه برای ایجاد یک ارتباط حمل و نقل چند وجهی که بمبئی را به سن پترزبورگ متصل می‌کند، در نظر گرفته شده است تا اروپا و جمهوری‌های شوروی سابق آسیای مرکزی به آسیا و بالعکس دسترسی داشته باشند.

هند و ایران در حال مذاکره برای ساخت خط لوله گاز بین دو کشور در امتداد بستر دریای عرب برای دور زدن پاکستان با استفاده از بندر چابهار هستند. هر دو کشور در حال بررسی تحویل گاز طبیعی تولید شده در ترکمنستان با کمک هند به شمال ایران هستند در حالی که جمهوری اسلامی گاز طبیعی ذخایر جنوب خود را برای مصرف کنندگان هندی ارسال خواهد کرد. این خط لوله توسط هند برای جایگزینی خط لوله گاز پیشنهادی ایران – پاکستان طراحی شده است که مذاکرات برای آن به دلیل بدتر شدن روابط هند و پاکستان به طول انجامیده است.

خط آهن از ولایت بامیان افغانستان

هند طرحی را برای ساخت یک خط راه آهن به طول 900 کیلومتر از استان بامیان در افغانستان تا بندر چابهار نهایی کرده است.یک کنسرسیوم فولاد هندی به رهبری Steel Authority of India Limited یک قرارداد اکتشافی در میدان های زغال سنگ حاجیگک واقع در استان بامیان در 130 کیلومتری غرب کابل منعقد کرده است. بر اساس مطالعات افغانستان و شوروی در دهه 1960، این منطقه دارای ذخایر سنگ آهن در حدود 1.8 میلیارد تن است که حاوی حدود 62 درصد آهن به ارزش 3 تریلیون دلار است.

جغرافیا

مکان

این شهر در سواحل مکران در استان سیستان و بلوچستان ایران قرار دارد و رسماً به عنوان منطقه«تجارت آزاد» معرفی شده است.

منطقه صنعتی دوم" توسط دولت ایران. به دلیل موقعیت منطقه آزاد تجاری، اهمیت این شهر در تجارت بین المللی افزایش یافته است.

آب و هوا

شهرستان چابهار دارای آب و هوای گرم و مرطوب در تابستان و هوای گرم در زمستان است که آب و هوای گرم بیابانی (طبقه بندی آب و هوای BWh ) به آن بخشیده است. بادهای غربی در زمستان بارندگی‌های پراکنده‌ای را در این منطقه به همراه می‌آورند و گاهی بادهای موسمی هند بر منطقه تأثیر می‌گذارند، مانند ژوئیه 1976 که 46.6 میلی‌متر (1.8 اینچ) سقوط کرد.در بیشتر سال ها حدود 100 میلی متر (3.9 اینچ) سقوط می کند. با این حال دو قطبی مثبت اقیانوس هند در سال 1997/1998 منجر به رکورد 470 میلی متر (18.5 اینچ) شد. در مقابل بین ژوئیه 2000 و ژوئن 2002 تنها 57.5 میلی متر (2.3 اینچ) در دو سال کاهش یافت. بادهای موسمی تابستانی از شبه قاره هند، چابهار را به خنک‌ترین بندر جنوبی در تابستان و گرم‌ترین بندر ایران در زمستان تبدیل کرده است. . عرض جغرافیایی آن مانند میامی در فلوریدا، ایالات متحده است و ودرنتیجه دما بسیار شبیه به دمای میامی است